Wat is zwangerschapscholestase?
Zwangerschapscholestase is een aandoening waarbij je enorme last hebt van jeuk, zonder dat er huiduitslag op je lijf te zien is. Meestal ontstaat dit in het derde trimester van je zwangerschap, maar heel soms treedt het in het eerste trimester al op. Voor je baby kan zwangerschapscholestase gevaarlijk zijn.
De aandoening is redelijk zeldzaam. In Europa krijgt zo’n 0,1 tot 2% van de zwangere vrouwen te maken met zwangerschapscholestase. Voor Nederland betekent dit dat ongeveer 3.400 vrouwen per jaar zwangerschapscholestase krijgen tijdens hun zwangerschap.
Hoe ontstaat zwangerschapscholestase?
Zwangerschapscholestase betekent letterlijk ‘ophoping van gal in de zwangerschap’. Je lever maakt gal aan, een lichaamssap. De gal wordt via galgangen in de lever naar de galblaas vervoerd. Vanuit de galblaas wordt het gal toegevoegd aan de darmen. Galzuren in gal zorgen ervoor dat vetten in de darmen beter verteerd worden.
Tijdens de zwangerschap werkt bij sommige vrouwen de lever minder goed. Hierdoor gaat er wat mis in het transport van gal. Het kan niet goed doorstromen en er ontstaat galstuwing: de gal stapelt zich op in de lever. Dit kan je lever tijdelijk beschadigen en zorgt voor een verhoogde hoeveelheid galzuren in het bloed.
Waarom het transport van gal tijdens de zwangerschap minder goed werkt, is nog niet bekend. Waarschijnlijk spelen zwangerschapshormonen een belangrijke rol bij het ontstaan van zwangerschapscholestase. Ook een genetische aanleg lijkt van invloed te zijn.
Risicofactoren
Als je zwanger bent van een meerling, heb je een grotere kans op zwangerschapscholestase. Ook als het in je familie voorkomt of wanneer je het zelf eerder hebt gehad, is de kans groter dat je het (opnieuw) krijgt.
Symptomen zwangerschapscholestase
Het meest voorkomende symptoom bij zwangerschapscholestase is jeuk, hevige jeuk, die de nachtrust flink kan verstoren. De jeuk begint vaak aan de handpalmen en voetzolen en plaagt je in de beginfase met name ’s nachts. Later kan het zich uitbreiden naar je hele lichaam en kan je er de hele dag last van hebben. ’s Nachts wordt het vaak erger. Er is geen huiduitslag zichtbaar.
Door de leverschade kunnen er andere symptomen optreden, zoals:
- Geelzucht (de huid en het oogwit krijgt een gelige kleur)
- Donkere urine
- Ontkleurde, vettige, ontlasting (stopverfkleur)
- Onprettig gevoel in de rechter bovenbuik
Diagnose
Als je huisarts of verloskundige vermoedt dat je zwangerschapscholestase hebt, zal deze je doorverwijzen naar de gynaecoloog. Om de diagnose te stellen is bloedonderzoek nodig. Er wordt gekeken naar de hoeveelheid galzuren in je bloed. Je hebt zwangerschapscholestase als:
- De galzuren in het bloed verhoogd zijn (boven een bepaalde waarde)
- Je jeuk hebt zonder huiduitslag
- Je zwanger bent en je aan het eind van je tweede of in je derde trimester zit
- Je geen andere aandoening hebt, die je klachten en de verhoogde galzuren in je bloed verklaart
Op basis van de hoeveelheid galzuren in je bloed wordt onderscheid gemaakt tussen milde (galzuren 10-39) of ernstige (galzuren>40) zwangerschapscholestase.
Risico’s voor jou en je zwangerschap
Voor jou is deze aandoening vooral heel vervelend doordat de jeuk erg hinderlijk kan zijn. Je kan er gek van worden, maar het is doorgaans niet gevaarlijk. De jeuk kan wel voor een serieus slaaptekort en dus flinke vermoeidheid zorgen. Voor je kindje is er een kleine kans op een ernstige complicatie.
Risico’s voor je baby
De verhoogde hoeveelheid galzuren in jouw bloed komt via de placenta en navelstreng ook bij je baby. Hierdoor ontstaan ook hoge concentraties galzuren in het vruchtwater en in het bloed van je kindje.
Omdat de lever van je baby nog niet rijp is, kan deze de galzuren niet goed uit zijn lijfje verwijderen. De galzuren zijn schadelijk voor je baby en hebben onder andere een nadelig effect op zijn hartspiercellen. Hierdoor kunnen hartritmestoornissen ontstaan, waaraan je baby kan overlijden. Andere problemen die kunnen optreden bij zwangerschapscholestase zijn ademhalingsproblemen met zuurstoftekort tot gevolg, vroeggeboorte en meconium (poep) in het vruchtwater.
Behandeling
Vanwege de risico’s voor je baby is het dus belangrijk om op tijd te starten met een behandeling. Een behandeling is er dan ook op gericht om deze risico’s voor je kindje zo klein mogelijk te maken. Voor jou zelf is de behandeling vooral bedoeld om je klachten te verminderen. De behandeling van zwangerschapscholestase bestaat uit de volgende onderdelen:
- Behandeling met medicijnen
- Bewaking van je zwangerschap door middel van bloedcontroles (en in sommige gevallen CTG)
- Beëindiging van je zwangerschap door de bevalling in te leiden
Behandeling met medicijnen
Om de jeuk te verlichten kan je koelzalf of levomentholcrème gebruiken. Werkt dit onvoldoende, dan kan je gynaecoloog medicijnen voorschrijven tegen de jeuk. Het meest gebruikte medicijn is ursodeoxycholzuur. Dit middel verlaagt de hoeveelheid schadelijke galzuren en vermindert de jeuk. Het medicijn komt nauwelijks langs de placenta en is dus ook veilig voor je baby. Het medicijn heeft mogelijk zelfs een gunstig effect op het voorkomen van problemen bij je kindje, maar dit moet nog verder onderzocht worden.
Soms worden ook weleens een type medicijnen genaamd antihistaminica voorgeschreven. Deze worden doorgaans gebruikt bij allergieën zoals hooikoorts. Deze medicijnen hebben als bijkomend effect dat je er slaperig van wordt. Bij zwangerschapscholestase helpen ze niet tegen de jeuk, maar zorgen ze wel voor een betere nachtrust.
Bewaking van je zwangerschap met bloedcontroles (en soms CTG)
Omdat zwangerschapscholestase gevaarlijk is voor je baby, wordt goed in de gaten gehouden of het goed blijft gaan. Dit gebeurt door regelmatig bij jou bloedonderzoek te doen. Als de galzuren in je bloed boven een bepaalde waarde komen, kan de gynaecoloog beslissen om je bevalling in te leiden. Zwangerschapscholestase verdwijnt namelijk zodra je baby geboren is.
Bij sommige vrouwen wordt ook een CTG apparaat gebruikt om de activiteit van je kindje te bekijken. Tijdens je zwangerschap kan je zelf alert zijn op het voelen bewegen van je kindje in je buik, net zoals dit aan zwangere vrouwen zonder cholestase wordt geadviseerd.
Inleiden bevalling
Door de bevalling in te leiden, voorkom je nare complicaties bij je baby, zoals babysterfte. Omdat dit bij deze aandoening zelden voor de 37 weken zwangerschap voorkomt, wacht de gynaecoloog het liefst met inleiden totdat je 37 weken zwanger bent. Dit doen artsen omdat de kans dan groot is dat de longetjes van je baby rijp genoeg zijn om zelf te kunnen ademen buiten je baarmoeder.
Het kan per ziekenhuis verschillen of je bij 37 weken ingeleid wordt of niet. Sommige ziekenhuizen zijn hier heel strikt in: heb je medicatie nodig voor zwangerschapscholestase, dan wordt er ook bij 37 weken ingeleid. Niet in elk ziekenhuis wordt dit zo uitgevoerd. De reden hiervoor is dat er nog onvoldoende duidelijk is wat het beste is. Je gynaecoloog zal samen met jou kijken wat voor jou en je kindje veilig is.
Als je cholestase hebt tijdens je zwangerschap, zal je gynaecoloog je niet voorbij de 40 weken laten gaan. Dit is om de kleine kans op babysterfte te voorkomen.
Wat kan je zelf doen?
Om te voorkomen dat de galzuren in je bloed erg hoog worden, kan je een aantal dingen doen. De volgende voorzorgsmaatregelen ontlasten namelijk je lever:
- Drink minstens 2 liter water per dag
- Gebruik geen alcohol, koffie, thee, cacao en rook niet
- Probeer het gebruik van zout en suiker te beperken
- Houd een maximum van zo’n 20 gram vet per dag aan
- Raadpleeg als je medicijnen (bijvoorbeeld paracetamol) wilt gebruiken eerst je arts. Sommige medicijnen kunnen zwangerschapscholestase verergeren.
Tips tegen de jeuk
Er zijn een aantal dingen die je kan doen om de jeuk te verminderen. Met de volgende tips wordt jouw jeuk hopelijk wat draaglijker:
- Niet krabben. Heel moeilijk, maar wel belangrijk. Door krabben kan je krabwondjes krijgen. Houd je nagels kort om de kans op wondjes te voorkomen.
- Kleding. Draag ademende kleding, bijvoorbeeld van katoen. Warmte lokt jeuk uit en met ademende kleding kan je huid luchten.
- Mentholgel. Je kan mentholgel, -zalf of -poeder gebruiken. Let er wel op dat je dit niet op open (krab)wondjes aanbrengt.
- Wisselbaden. Het nemen van wisselbaden verlicht de jeukklachten tijdelijk. Eindigen met koud water is het beste.
- IJskompressen. Als je ijskompressen op de jeukende plekken legt, kan dit de jeuk verlichten.
- Wasmiddel. Door een pH-neutraal wasmiddel te gebruiken, kan je de jeukklachten wellicht wat beperken.
- Havermoutbad. Het klinkt gek, maar een havermoutbad kan jeukstillend werken. Je kan havermout bedoeld voor in bad kopen bij reformwinkels.
Na de bevalling
Bevallen is eigenlijk de beste oplossing voor zwangerschapscholestase. Na je bevalling wordt de galstroom weer normaal en verdwijnen de klachten in principe binnen een aantal dagen tot weken. Na de bevalling zijn er voor je baby geen risico’s meer en kan je ook gewoon borstvoeding geven. De kans dat je bij een volgende zwangerschap weer deze aandoening krijgt, is helaas best hoog; zo’n 45-70%.
Als je zwangerschapscholestase hebt gehad, is het slim om hiermee rekening te houden bij de keuze voor een anticonceptiemiddel. Het gebruik van de combinatiepil verhoogt namelijk de kans op galstuwing. Als je kiest voor een anticonceptiemiddel zonder hormonen of met alleen progestagenen zit je sowieso goed.
